Mâm ngũ quả ngày Tết là truyền thống của người Việt Nam. Mỗi miền sẽ có cách trình bày khác nhau. Hôm nay, cùng GiaiNgo tìm hiểu xem mâm ngũ quả ngày Tết miền Bắc gồm những gì? Ý nghĩa và các cách trình bày mâm ngũ quả đẹp mắt nhé!
Mâm ngũ quả là một mâm trái cây có ít nhất năm thứ trái cây khác nhau thường có trong ngày Tết Nguyên Đán của người Việt Nam. Thông thường mâm ngũ quả được trưng bày trên bàn thờ tổ tiên hoặc trên bàn tiếp khách.
Các loại trái cây bày lên thể hiện nguyện ước của người chủ nhà qua tên gọi, màu sắc và cách sắp xếp của chúng. Mâm ngũ quả ngày nay đã thay đổi rất nhiều, mang ý nghĩa cho không gian tết nhiều hơn là ý nghĩa tâm linh.
Mâm ngũ quả ngày Tết miền Bắc là sự bày tỏ đầy đủ đạo lý “uống nước nhớ nguồn” của dân tộc ta. Đây chính là bày tỏ lòng thành kính và sự biết ơn của con cháu tới ông bà tổ tiên, các đấng sinh thành cũng như những người che chở họ trên cao.
Mâm hoa quả bày lấy thơm lấy thảo cùng các món ăn khác để mời ông bà tổ tiên về tụ họp ăn tết chung vui với gia đình, đoàn viên cùng con cháu trong họ hàng.
Ngũ (có nghĩa là 5), là biểu tượng chung của sự sống, như “ngũ phúc”. Đối với mâm cúng ngày tết miền Bắc thì Ngũ quả chỉ sự tập trung đầy đủ mọi loại trái cây trong đất trời dùng thờ cúng. Thêm vào đó người dân vùng nông nghiệp, ngũ cốc được coi trọng nhiều hơn ngũ quả.
Trong sách Chiêm thư, người ta thường nhìn ngũ quả để dự đoán được/mất của các mùa vụ lương thực trong năm. Lâu dần biến thành tập tục, “ngũ quả” có thể tượng trưng cho sự cầu thị được mùa vụ của người nông dân.
Chọn 5 thứ quả theo quan niệm người xưa là ngũ hành ứng với mệnh của con người. Chọn số lẻ tượng trưng cho sự phát triển, sinh sôi.
Quả
Quả biểu tượng cho sự sung túc qua hình thái của nó; bên trong chứa hạt tượng trưng cho sao, quả bao lấy là Vũ trụ, mang ý nghĩa là sự sinh sôi trường tồn và sự tái sinh bất tận của sự sống. Mỗi loại quả sẽ có đem lại ý nghĩa riêng qua hình dáng, cấu tạo, hương vị, màu sắc và cách đọc tên.
Màu sắc
Màu sắc của mâm ngũ quả ngày Tết miền Bắc thường hay tuân theo ngũ hành. Các loại quả dùng thường mang các màu sắc theo quan niệm là có tính may mắn như: đỏ (có nghĩa là may mắn phú quý), vàng (có nghĩa là sung túc),…
Hình dáng, cấu tạo, hương vị
Các loại quả thường phải mang các hình dáng/cấu tạo có tính chất lột tả được điều tốt lành. Ví dụ:
Hương vị trái cây thường phải ngọt, thơm và đặc biệt không mang vị đắng, cay.
Tùy theo văn hóa và tập quán từng vùng miền mà mâm ngũ quả sẽ có sự khác biệt nhất định. Một số quả có thể sẽ vô cùng ý nghĩa và không thể thiếu tại miền Bắc nhưng lại không được người miền Nam và miền Trung yêu thích.
Mâm ngũ quả ngày tết miền Bắc thông thường gồm các loại: chuối, bưởi, hồng, đào, quýt, lê… Đặc biệt, chuối luôn là loại quả không thể thiếu ở mọi mâm ngũ quả ở miền Bắc.
Hình dáng nải chuối cong, nhẹ nhàng ôm lấy các loại trái cây khác theo ý nghĩa người miền Bắc là sự đùm bọc, sum vầy và hạnh phúc. Hơn nữa một nải chuối sẽ có rất nhiều quả chuối khác cũng thể hiện sự sinh sôi, con đầy cháu đống.
Cách bày mâm ngũ quả đúng cách ở miền Bắc:
Đầu tiên bạn phải bày nải chuối xanh ngay chính giữa, bao trùm toàn bộ dĩa. Chuối xanh là loại quả quan trọng nhất nên được bày đầu tiên, nó có nhiệm vụ nâng đỡ tất cả các loại quả còn lại. Đặc biệt nhất quyết nải chuối phải là loại trái cây nằm dưới cùng.
Bước tiếp theo trong mâm ngũ quả ngày Tết miền Bắc, bạn bày phật thủ hoặc bưởi thay thế (bạn chọn loại quả nào trong hai loại cũng được vì có ý nghĩa tương tự nhau).
Tuy nhiên, đối với những người theo Phật hoặc theo đạo thì nhất định phải dùng quả phật thủ không được thay quả khác. Vị trí của hai loại quả này sẽ được đặt ngay chính giữa nải chuối.
Cuối cùng các loại quả nhỏ khác nhau được sắp xếp xung quanh giữa kẽ của nải chuối hoặc đặt phía trên quả chuối sao cho đẹp mắt và gọn gàng là được. Mâm ngũ quả ngày Tết miền Bắc phải càng tròn trịa khi trang trí xong thì càng tốt và càng có ý nghĩa.
Mâm ngũ quả ngày tết miền Bắc ngày nay đã phóng khoáng hơn, có sự thay đổi hơn ngày xưa rất nhiều. Về các loại quả cũng như cách trang trí.
Sự sắp xếp không còn khắp khe và quá khuôn phép như xưa nhưng các loại trái cây cần thiết nhất là chuối thì vẫn không thể nào thiếu được.
Cứ mỗi dịp tết đến xuân về nhà nhà thì điều nổi bật nhất trên bàn thờ ngày Tết miền Bắc chắc chắn là dĩa trái cây tròn đầy, vun cao với đủ mọi loại trái cây khác nhau.
Miền Bắc
Người miền Bắc bày mâm ngũ quả theo thuyết ngũ hành trong văn hóa phương Đông là vạn vật dung hòa cùng trời đất. Cho nên, mâm ngũ quả cũng phải phối theo 5 màu: kim – trắng, mộc – xanh, thủy – đen, hỏa – đỏ, thổ – vàng.
Mâm ngũ quả ngày Tết của người miền Bắc thường có 5 loại quả chính: chuối, bưởi, đào hồng, quýt.
Cách trình bày mâm ngũ quả ngày Tết miền Bắc truyền thống là: chuối ở dưới cùng đỡ lấy toàn bộ các loại quả khác, chính giữa là quả bưởi hoặc quả phật thủ vàng. Các loại quả khác thì bày xung quanh, những chỗ còn trống cài xen kẽ quýt nhỏ hoặc quất.
Miền Trung
Người miền Trung không quá câu nệ hình thức, chủ yếu là có gì cúng nấy, chỉ cần thành tâm là được. Bởi thế, mâm ngũ quả mỗi nhà lại khác nhau, miễn là tươi ngon, đẹp mắt.
Các loại quả thường thấy trong mâm ngũ quả của người miền Trung là thanh long, chuối, dưa hấu, mãng cầu, sung, cam, quýt,…
Miền Nam
Người miền Nam trưng bày mâm ngũ quả ngày Tết với mong muốn: “Cầu sung vừa đủ xài” ước mong năm mới đủ đầy, sung túc; tương ứng với 5 loại quả: mãng cầu, sung, dừa, đu đủ, xoài. Ngoài ra, còn có thêm quả thơm (dứa) với mong muốn con cháu đầy nhà và một cặp dưa hấu xanh vỏ đỏ lòng để cầu may mắn.
Người miền Nam rất kiêng kỵ cúng một số loại quả vì theo phát âm tên gọi mang ý nghĩa không tốt như: chuối gần với từ chúi nhủi, làm ăn không phất lên được. Lê gần với từ lê lết, đổ bể, dễ thất bại. Cam, quýt với ý nghĩa quýt làm cam chịu.
Sau đây là những điều nên và các sai lầm khi bày mâm ngũ quả ngày Tết miền Bắc:
Hy vọng bài viết sẽ giúp bạn chuẩn bị một mâm ngũ quả ngày Tết miền Bắc thật bắt mắt. Mang lại nhiều may mắn, suông sẻ trong đầu năm mới. Nếu thông tin có ích đối với bạn thì đừng quên theo dõi GiaiNgo để biết thêm nhiều thông tin hay ho nhé!
