Việt Bắc là một vùng phía bắc của Hà Nội. Vào thời kháng chiến chống giặc ngoại xâm, Việt Bắc chính là nguồn cảm hứng để nhà thơ Tố Hữu sáng tác thơ. Cùng GiaiNgo soạn bài Việt Bắc để hiểu rõ hơn về nội dung của bài thơ này nhé!
Bài thơ Việt Bắc là tác phẩm nằm trong chương trình Ngữ Văn lớp 12. Bây giờ, cùng GiaiNgo tìm hiểu đôi nét về tác giả và tác phẩm của bài thơ Việt Bắc nhé!
Tố Hữu (1920 – 2002) tên khai sinh là Nguyễn Kim Thành. Ông sinh ra và lớn lên trong một gia đình nhà nho và có truyền thống thơ ca. Những sáng tác của ông mang đậm giá trị dân tộc và gắn liền với những cuộc kháng chiến trường kỳ.
Thơ Tố Hữu là sự kết hợp hài hòa giữa hiện thực và lãng mạn. Vì vậy, khi đọc thơ, chúng ta rất dễ dàng tiếp nhận và ghi nhớ. Những tập thơ đã gắn liền với tên tuổi của ông như Tập thơ Từ ấy, Ra trận, Một tiếng đờn, Ta với ta,…
Năm 1947, Tố Hữu công tác ở cơ quan Trung ương Đảng, phụ trách phần văn hóa văn nghệ. Năm 1996, ông được trao giải thưởng cao quý Hồ Chí Minh về văn học và nghệ thuật.
Bài thơ Việt Bắc được chia thành 3 đoạn.
Bài thơ Việt Bắc được sáng tác vào tháng 10 năm 1954. Sau khi quân và dân ta đã đánh tan thực dân Pháp trong chiến dịch Điện Biên Phủ. Lúc đó, các chiến sĩ phải dịch chuyển căn cứ quân sự về thủ đô.
Khi chia xa Việt Bắc, các chiến sĩ không nỡ rời xa Việt Bắc, người dân Việt Bắc bị rịn, quyến luyến. Nhận thấy được tình cảm lưu luyến của nhân dân Việt Bắc dành cho chiến sĩ, Tố Hữu sáng tác ra bài thơ Việt Bắc này.
Bài thơ Việt Bắc là là khúc hát ân tình chung của những người cách mạng, những người kháng chiến, của cả dân tộc qua tiếng lòng của nhà thơ. Bên cạnh đó, bài thơ còn cất lên âm hưởng anh hùng ca vang dội, đưa ta về với một thời kỳ lịch sử hào hùng, trọng đại của đất nước.
Việt Bắc là khúc ca hùng tráng và cũng là khúc tình ca về cách mạng, về cuộc kháng chiến và con người kháng chiến. Qua bài thơ cho ta thấy sự gắn bó, ân tình sâu nặng của các chiến sĩ với nhân dân.
Bài thơ phát huy nhiều thế mạnh của thể thơ lục bát truyền thống. Sử dụng hai đại từ “mình, ta” trong lối đối đáp giao duyên để diễn đạt tình cảm cách mạng.
Bài thơ thể hiện tính dân tộc đậm đà. Cụ thể:
Sau khi tìm hiểu sơ lược về tác giả tác phẩm, chúng ta sẽ đi vào nội dung chính của bài viết hôm nay. Soạn bài Việt Bắc trong chương trình chuẩn và chương trình nâng cao có đôi nét khác nhau. Mời các bạn theo dõi dưới đây.
Hướng dẫn soạn bài Việt Bắc chương trình chuẩn – Phần 1: Tác giả
Câu 1 – Trang 99 SGK Ngữ văn 12 tập 1
Những nét lớn trong cuộc đời tác giả
Trả lời:
Những nét lớn trong cuộc đời của nhà thơ Tố Hữu là:
Câu 2 – Trang 99 SGK Ngữ văn 12 tập 1
Những chặng lớn trong thơ Tố Hữu gắn bó như thế nào với những chặng đường cách mạng của bản thân nhà thơ, với những giai đoạn phát triển của cách mạng Việt Nam.
Đối với Tố Hữu, con đường hoạt động cách mạng và con đường thơ của ông có sự thống nhất, không thể tách rời. Mỗi tập thơ của ông là sự phản ảnh một chặng đường cách mạng.
Câu 3 – Trang 100 SGK Ngữ văn 12 Tập 1
Tại sao nói thơ Tố Hữu mang tính chất trữ tình chính trị ?
Thơ Tố Hữu mang tính chất trữ tình chính trị:
Câu 4 – Trang 100 SGK Ngữ văn 12 Tập 1
Tính dân tộc trong hình thức nghệ thuật thơ Tố Hữu biểu hiện ở những điểm cơ bản nào?
Nghệ thuật thơ Tố Hữu mang đậm tính dân tộc, được thể hiện ở hai điểm cơ bản dưới đây:
Hướng dẫn soạn bài Việt Bắc chương trình chuẩn – Phần 2: Tác Phẩm
Câu 1 – Trang 114 SGK Ngữ văn 12 tập 1
Nêu hoàn cảnh sáng tác của bài thơ. Phân tích sắc thái tâm trạng, lối đối đáp của nhân vật trữ tình trong đoạn trích.
Hoàn cảnh sáng tác bài thơ
Sắc thái tâm trạng của nhân vật trữ tình
Câu 2 – Trang 114 SGK Ngữ văn 12 tập 1
Qua hồi tưởng của chủ thể trữ tình, vẻ đẹp của cảnh và người Việt Bắc hiện lên như thế nào?
Qua dòng hồi tưởng, vẻ đẹp của Việt Bắc hiện lên gần gũi, nên thơ:
Vẻ đẹp trải dài theo thời gian, không gian khác nhau: sương sớm, nắng chiều, trăng khuya. Thiên nhiên trở nên đẹp và hữu tình khi có sự gắn bó của con người. Cụ thể:
Nhà thơ nhớ tới con người Việt Bắc trên nền chung của núi rừng gắn với những hoạt động sinh hoạt như cô em gái hái măng, người đan nón, người đi rừng, nhớ tiếng hát ân tình thủy chung. Cuộc sống kháng chiến khó khăn nhưng có sự sẻ chia, đồng cảm: “Thương nhau chia củ sắn bùi/Bát cơm sẻ nửa chăn sui đắp cùng”
Câu 3 – Trang 114 SGK Ngữ văn 12 tập 1
Khung cảnh hùng tráng của Việt Bắc trong chiến đấu; vai trò của Việt Bắc trong cách mạng và kháng chiến đã được Tố Hữu khắc họa ra sao?
Khung cảnh được miêu tả thật hùng tráng, dữ dội trước khung cảnh thiên nhiên mênh mông, rộng lớn. Cả dân tộc đồng lòng chống kẻ thù, dù trải qua nhiều thiếu thốn, khó khăn nhưng vẫn đầy lạc quan.
Vai trò của Việt Bắc trong cách mạng và kháng chiến: Việt Bắc là quê hương cách mạng, đầu não của cuộc kháng chiến. Đây là nơi đặt niềm tin tưởng và hy vọng của con người Việt Nam từ mọi miền đất nước.
Câu 4 – Trang 114 SGK Ngữ văn 12 tập 1
Nhận xét về hình thức nghệ thuật đậm đà tính dân tộc của bài thơ và đoạn thơ.
Hình thức nghệ thuật đậm đà tính dân tộc được thể hiện trong đoạn trích:
Câu 1: Nêu hoàn cảnh sáng tác của bài thơ. Phân tích sắc thái tâm trạng, lối đối đáp của nhân vật trữ tình trong đoạn trích.
Sau khi Hiệp định Giơ-ne-vơ được ký kết, miền Bắc được giải phóng và bắt đầu xây dựng một cuộc sống mới. Tháng 10 năm 1954, Trung ương Đảng và Chính phủ rời chiến khu Việt Bắc để trở về Thủ đô, những người kháng chiến trở về miền xuôi. Nhân sự kiện ấy, nhà thơ Tố Hữu đã xúc động viết nên bài thơ “Việt Bắc”.
Phân tích sắc thái tâm trạng
Mở đầu bài thơ là câu hỏi tu từ được đặt ở đầu câu” Mình về mình có nhớ ta?”. Trong bất kì hoàn cảnh nào, thì khi vào giờ phút chia tay luôn dâng trào trong lòng con người những cảm xúc chân thành, mãnh liệt nhất.
Sắc thái tâm trạng của cả hai bên đều là sự bịn rịn, không muốn rời. Nỗi buồn man mác trong giờ phút chia tay như đang bủa vây tâm trạng của mọi người.
Tác giả sử dụng linh hoạt cặp xưng hô “mình-ta”: lối xưng hô ấy mang đến sự gần gũi, thân thuộc, gắn bó giữa người đi và người ở.
Câu 2: Qua hồi tưởng của chủ thể trữ tình, vẻ đẹp của cảnh và người Việt Bắc hiện lên như thế nào?
Vẻ đẹp của cảnh
Hình ảnh “Trăng lên đầu núi, nắng chiều lưng nương”, ‘bản khói cùng sương”, “rừng nứa bờ tre”, “Ngòi Thia, sông Đáy, suối Lê…”
Đây là những hình ảnh thân thuộc đã gắn bó với những người chiến sĩ. Những hình ảnh của thiên nhiên tuy mộc mạc, giản dị nhưng lại đẹp một cách mộng mơ, trữ tình.
Hình ảnh hoa chuối đỏ tươi, ánh nắng nhạt dần vào buổi cuối chiều, hoa mơ nở trắng rừng, rừng phách đổ vàng, ánh sáng hiền dịu của trăng,… Bức tranh bốn mùa của thiên nhiên núi rừng Việt Bắc hiện ra, đem đến cho con người ta sự say mê, khó cưỡng.
Vẻ đẹp của con người
Con người Việt Bắc tình nghĩa, thủy chung, gắn bó ân tình. Sự chia sẻ ngọt bùi trong lúc kháng chiến còn nhiều khó khăn, đồng cam cộng khổ để có thể duy trì tốt tinh thần kháng chiến. Những hình ảnh thơ thất xúc động được khắc họa: “chia củ sắn lùi”, “bát cơm sẻ nửa, chăn sui đắp cùng”.
Hình ảnh người dân Việt Bắc được khắc họa qua những công việc lao động thường ngày: “Đèo cao nắng ánh dao gài thắt lưng”, “Nhớ người đan nón chuốt từng sợi giang”, “cô em gái hái măng một mình”, “tiếng hát ân tình thủy chung”… Những con người Việt Bắc hăng say trong lao động, những con người cần cù, chịu khó, chăm chỉ.
Câu 3: Khung cảnh hùng tráng của Việt Bắc trong chiến đấu; vai trò của Việt Bắc trong cách mạng và kháng chiến đã được Tố Hữu khắc họa ra sao?
Khung cảnh hùng tráng của thiên nhiên, con người nơi núi rừng Việt Bắc trong chiến đấu
Cả thiên nhiên và con người Việt Bắc có một sự kết hợp ăn ý, nhịp nhàng, cùng chung mục đích tiêu diệt giặc, cùng chung lý tưởng đấu tranh giành độc lập cho quê hương, cho dân tộc.
Cụ thể trong các câu thơ: “Rừng cây núi đá ta cùng đánh Tây/Núi giăng thành lũy sắt dày/Rừng che bộ đội, rừng vây quân thù”.
Vai trò của Việt Bắc trong cách mạng và kháng chiến được Tố Hữu khắc họa chân thực và rõ nét
Hình ảnh những đoàn quân hành quân với sục sôi khí thế chiến đấu, mang trên mình tư thế chủ động và khí thế tiến công mạnh mẽ. Khí thế ấy được tác giả miêu tả qua những từ láy tượng hình, tượng thanh: “rầm rập”, “điệp điệp”, “trùng trùng”,…
Con người Việt Bắc hăng say, hết lòng trong chiến đấu: “Bước chân nát đá, muôn tàn lửa bay”.
Câu 4: Nhận xét về hình thức nghệ thuật đậm đà tính dân tộc của bài thơ và đoạn thơ.
Hình thức nghệ thuật đậm đà tính dân tộc trong đoạn trích:
Những câu thơ trong bài Việt Bắc là những tâm tư tình cảm của người đi và người ở lại. Hy vọng bài viết soạn bài Việt Bắc này của GiaiNgo sẽ giúp ích cho quá trình học tập của các bạn. Theo dõi GiaiNgo để cập nhật thêm nhiều kiến thức bổ ích nhé!
